KategorilerERGENLERDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Çocukluk döneminde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğu olan çocukların yaklaşık %78'inde , ergenlikte de sorunlar gözlenmeye devam etmektedir.
Dikkatsizlik ve dürtüsellik, fiziksel hiperaktiviteye oranla daha çok kalıcıdır ve mental huzursuzluk haline dönüşür. Çocukluktaki bozukluğunun ergenliğe yansımasını üç faktör etkiler.
1- Ailelerinde daha öncede Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite görülmüş olması
2- Aile içi olumsuzluklar, anne baba ruhsal bozuklukları, aile çatışmaları
3- Dikkat eksikliği ve Hiperaktiviteye eşlik eden davranım bozuklukları ve diğer bozukluklar.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite sorunu olan ailelerde anne-baba ile ergen ilişkilerinde; artmış çatışma, olumsuz iletişim ve uyuşmazlıklar, olmayan ailelere oranla daha sıktır, özellikle karşıt olma bozukluğunun eşlik ettiği durumlarda sıklık daha da artar .
Bu ergenler daha kuralsız araba kullanma, daha sık trafik cezası ve trafik kazası yaparlar.
Diğer ergenlerle karşılaştırıldıklarında; yüksek riskli cinsel davranışları fazladır,
ilk cinsel deneyimleri daha erken yaşta olur, daha sık cinsel partner değiştirirler, daha az doğum kontrolü uygularlar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar daha sıktır ve daha sık ergenlik gebelikleri görülür
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivitetin ergenlerdeki görüntüsü
Ergenlikte bu bireyler değerlendirmeye alındıklarında daha büyük olasılıkla
- birincil olarak dikkatsizlik ön planda olabilir,
- fiziksel huzursuzluktan çok mental sorunlar ön plana çıkabilir,
- aileler çocukken tolore ettikleri davranışları ergenlikte tolore edemiyor olabilirler.
Daha sık olmamakla birlikte, kızlarda daha sonraki yaşlarda tanı konabilir.
ERGENLERİN TANISI VE TEDAVİSİ
Ergenlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerinin önemli bir kafa travması veya merkezi sinir sistemi ile ilgili sorunlar, uyku bozukluğu, endokrin bozukluk, kurşun ve diğer metal zehirlenmeleri veya çevresel toksinler gibi ikincil faktörlerle ilişkili olup olmadığı dikkatlice değerlendirilmelidir
Tedavide ergenin gelişimini de göz önünde tutmalıdır.
Ergenin ana gelişimsel görevleri:
(1) anne babadan bağımsız davranışlar geliştirmesi,
(2) kimlik gelişimi,
(3) bilişsel olarak olgunlaşma,
(4) daha yoğun arkadaş ilişkileri geliştirme,
(5) cinselliği araştırma ve
(6) mesleki seçim ve geleceğe ait planların yapılmasıdır.
Bu amaçları başarmak için ergenler sıklıkla anne-babalarına veya dışarıdan otoritelerce zorla müdahalelere (hekimin ilaçla tedavi girişimi dahil) isyan edecek, arkadaşlık değerleri uğruna geçici olarak anne babanın değerlerini reddedecek, sıra dışı davranışları yoğun olarak deneyecektir. Burada zoraki girişimlerden çok ailenin gelişim dönemine uygun girişimlerde bulunulmalıdır. Kararları ergenle birlikte alınmalı, daha bilgilendirici ve akla yatırıcı olmalı ve daha az otoriter tavırlar gösterilmelidir.
Ergenlerin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite üzerine bilgilendirilmesi:
1. Sen DEHB'na sahipsin; "deli" veya "hasta" değilsin. Bu mizaç özelliklerini bütün insanlar az veya çok gösterirler.
2. DEHB genellikle yaşam boyu sürer, fakat olgunlaşmanla değişir. Fiziksel aceleciliğin, mental (zihinsel) aceleciliğe sıklıkla dönüşür. Fakat konsantrasyon sorunları ve impulsivite devam eder.
3. DEHB sadece okulu değil, yaşamın bütün alanlarını etkiler. Anne babana ve arkadaşlarına nasıl davranacağını, kendi hakkında ne hissettiğini, duygularını ve hatta sağlığını bile etkiler.
4. DEHB olmak senin veya başka birinin hatası değildir. Beyin kimyasına dayalı ve sıklıkla kalıtımsal olan fiziksel bir bozukluktur.
5. DEHB çevreni ve sağlığını da etkiler. İyi aile, iyi okul, iyi arkadaşlar ve iyi sağlık DEHB ile başa çıkmanı kolaylaştırır.
6. DEHB güç bir durumdur, fakat özür değildir.
Ergenlerde rastlanan sık yanlış inançlar ve cevapları:
Yanlış inanç: DEHB yaşamın sonudur, yaşamım bitti.
Doğrusu: DEHB yaşamın sonu değildir, yaşam tarzıdır. DEHB ile başa çıkmak için yapmak zorunda olduğunuz şeyler vardır, o kadar kötü değildir. DEHB olan kişiler yüksek enerjiye, yaratıcılığa sahiptir.
Yanlış inanç: DEHB aptallık veya kötü kişi anlamına gelir.
Doğrusu: DEHB IQ (zeka) ile ilgili bir şey değildir. Diğer arkadaşlarına oranla daha zeki veya daha az zeki değildir.
Yanlış inanç: Anne babanın sürekli kontrolü gerekir.
Doğrusu: bu mesele anne-babanın kontrol etmesi değildir. Sizin kendinizi kontrol etme meselesidir.
Okul Problemleri
Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğu olan ergenler aşağıdaki okul güçlüklerinin bir veya birkaçını gösterirler:
(1) ev ödevlerini tamamlamama,
(2) testlere kötü hazırlanma,
(3) zayıf organizasyon becerisi,
(4) materyali zayıf anlama,
(5) sınıfta derslere katılmama veya yardım için öğretmene soru sormama,
(6) Sınıfta yıkıcı davranışlar,
(7) okuldan kaçma.
Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğu olan çoğu ergende okuma, yazılı ifade veya matematikte öğrenme bozukluğu eşlik eder. Bu sorunların sonucu olarak, sınavlarda düşük not alır ve genç ailesi ile sürekli ders başarısızlığı nedeniyle çatışmaya girer. Ev ödevi en sık güçlük yaşanan alandır. Ev ödevi ve çalışma ergenle birlikte programlanması önemlidir.