Özel ilgi gereken çocuklarda Ağız-Diş Sağlığı

Özel ilgi gereken çocuklarda Ağız-Diş Sağlığı

Engellilik tanımı fiziksel veya zihinsel kısıtlamalardan dolayı; yürümek, duymak, görmek, nefes almak, ayakta durmak, okumak, çalışmak, konuşmak, öğrenmek, düşünmek gibi birçok insanın kolayca yapabildiği temel günlük aktivitelerin yerine getirilememesi durumudur. UNESCO tarafından yapılan araştırmalara göre Türkiye nüfusunun %10’unun engelli olduğu düşünülmektedir. Ülkemizde engellilerin birçok sorunları bulunmaktadır. Sağlık sorunları ve özellikle ağız ve diş sağlığında yaşanan sıkıntılar bunların başında yer almaktadır. Yapılan araştırmalar engellilerde ağız-diş sağlığı sorunlarının görülme sıklığının normal bireylerden oldukça yüksek olduğunu göstermektedir. Ülkemizde mevcut sağlık sistemi içersinde gerek devlet gerekse özel teşebbüsler engellilerin ağız ve diş sorunlarını çözümüne yönelik yeterli çalışma yapmadıkları için, engelliler diş hekimliği hizmetlerinden yeterince yararlanamamaktadır. Bu sorunun çözümü için konunun hem diş hekimleri açısından hem de engelliler açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Diş hekimlerinin engelli bireylerin diş tedavileri konusundaki eğitim yetersizliği, diş tedavileri için çok fazla zaman ayrılması gerektiğinin düşünülmesi (fakat bunun geri dönüşümünün maddi açıdan tatminkar olmaması), diş tedavi işlemleri için ekstra yatırım yapılması gerekliliği gibi sebeplerden, diş hekimleri engelli bireylerin tedavilerinden uzak durmaya çalışmaktadırlar.

Engellilerin diş hekimliği hizmetlerine ulaşmasında yaşadıkları zorluklar ise;

• Erişilebilirlik
• Eğitimli Diş hekimi sayısındaki yetersizlik
• Engellilik Tipi
• Ailelerin veya bakıcıların ağız diş sağlığına olan yaklaşımları
• Kullandıkları ilaçların yan etkileri
• Tıbbi Sorunlar
• Maddi Kaygılar

gibi birçok sebep sayılabilir.

Tüm bu zorluklara ek olarak mevcut engellilik durumunun getireceği ekstra medikal sorunlar engelli bireylerde ağız ve diş sağlığı sorunlarının daha sık görülmesine sebep olmaktadır. Engellilerde diş hekimliği tedavilerini zorlaştıran bir başka faktör ise üretilen dental unitlerin (diş hekimi koltuğu) engelli hastalara göre dizayn edilmemiş olmasıdır.  Engellilerde bir başka büyük sorun olan iletişim kurmada yaşanan güçlükler, davranış yönlendirmesi ve tedavi yaklaşımlarındaki farklıklar, diş hekimlerinin bu konuda yetersiz kalmalarına sebep olmaktadır. Unutulmamalıdır ki engelli bireylerin diğer normal insanlar gibi en üst düzeyde sağlık hizmeti almaları en doğal haklarıdır. Engellilerin ağız-diş sağlığı sorunlarının çözümünde ekip çalışması çok önemlidir.

Özel ilgi gereken çocuklarda Ağız ve Diş Sağlığı Sorunlarından Korunma

Bütün çocukların sağlıklı bir diş ve dişetine sahip olmaları en doğal haklarıdır. Engelli çocukların da bu konuda herhangi bir ayrıcalığı yoktur. Güzel bir ağız ve dişler çocuğun genel sağlığı için çok önemlidir. Güzel ve sağlıklı dişleri olan çocuklar daha iyi çiğneyebilir, harfleri daha güzel söyleyerek daha net ve anlaşılır konuşabilirler. Sağlıklı dişlerin estetik görüntüsü çocukların kendilerine olan güvenlerinin artmasına da sebep olmaktadır.

Engelli çocuklarda görülebilecek tıbbi, beslenme, duygusal sorunlar; günlük ağız ve diş sağlığı bakımının yeterince yapılamamasına sebep olmaktadır. Ayrıca onları diş hekimi muayenehanesine götürmek ve diş ve dişeti sorunlarının tedavilerini yaptırmak da oldukça zor bir iştir. Koruyucu dişhekimliği uygulamaları sayesinde tüm bu tedavilerin maddi ve manevi sıkıntılarından korunmak mümkündür. Bu koruyucu uygulamalar çocuğun gereksiz yere diş tedavilerine götürülmesini ve çocuğun her seferinde psikolojik olarak olumsuz yönde etkilenmesini önlemektedir

Neden Özel İlgi Gerektiren Çocuklar Daha Fazla Risk Altında?

Engelli çocuklarda ağız ve diş sağlığı sorunlarının daha sık görülmesinin birkaç sebebi vardır.

Ağız ve Diş Yapısı
Bazı genetik durumlardan dolayı veya geçirilmiş yüksek ateş, engelli çocukların diş minelerinin etkilenmesine ve bundan dolayı da diş çürümelerine daha yatkın hale gelmesine sebep olabilir. Konjenital (doğuştan) diş eksikliği, dişlerdeki şekil bozuklukları ve diş dizisindeki çapraşıklık da birçok engelli çocukta sıkça görülmektedir. Ayrıca dişeti hastalıkları (Örneğin Down Sendromunda) engellil çocuklarda görülebilen bir durumdur.

Fiziksel Limitasyonlar
Çiğneme ve yutkunma gibi işlemler ile dişler tükürük sayesinde doğal olarak temizlenmektedir. Fakat bazen engelli çocuklarda dudak, yanak ve dil kaslarındaki koordinasyon bozukluğundan tükürüğün bu temizleyici özelliği ortadan kalkar. Özellikle kasları etkileyen hastalıklara sahip çocuklar (Örneğin; Spinal kord yaralanmaları, kas distrofisi, Serebral palsy vb.) ideal diş fırçalaması ve diş ipi kullanımı gibi koruyucu işlemleri yapmakta zorlanabilirler.

Özel Diyetler (BESLENME)
Çiğneme ve yutkunma sorunu olan çocuklar çoğu zaman püre kıvamında yumuşak ve yapışkan gıdalarla beslenirler. Bu gıdalar dişlerin üzerine yapışır ve dişlerin çok daha çabuk çürümesine sebep olurlar. Sürekli şekerli besinlerin tüketilmesi, uyurken biberon içersine süt, meyva suyu gibi içeceklerin konulması diş çürüklerinin daha sık görülmesine sebep olur. Ayrıca bir şeyler içebilmesi için bir başkasının yardımına ihtiyaç duyan kişiler normal insanlardan daha az sıvı tükettikleri için sıvıların (özellikle suyun) yıkayıcı ve temizleyici etkisinden yeterince faydalanamazlar.

İlaçlar
Sürekli şurup formunda ilaç almak zorunda kalan bireyler, şurupların içersinde bulunan şekerden dolayı diş çürüklerine daha fazla maruz kalabilirler. Epilepsi hastalarının sürekli kullandığı ilaçlar (Dilantin) da dişetlerinde kanama veya dişetlerinde şişme/büyüme gibi komplikasyonlara sebep olabilir. Bu hastalarda konuşma, estetik problemler veya beslenme gibi sorunlar dişeti büyümesinden dolayı sıkça görülmektedir. Kas koordinasyonunun düzenlenmesi, alerjik durumlar veya sakinleştirici amaçlı verilen sedatif ilaçlar (Barbituratlar, Antihistaminikler vb.) ise tükrük akışının azalmasına sebep olurlar. Tükrük akışının azalması da çürük ve dişeti hastalıklarının daha sık görülmesine sebep olabilir. Sürekli Aspirin kullanan bireylerde ise eğer Aspirin yutulmadan önce ağızda tutuluyorsa, oluşturacağı asidik ortam diş çürüklerinin başlamasına sebep olabilir. Bazı antibiyotikler (Örn: Tetrasiklin grubu) dişlerin gelişim döneminde veya hamilelikte yazılırsa dişlerde renkleşmeler ve estetik olmayan görüntülerin oluşmasına sebep olabilir.