AİLEDE İLETİŞİM

<H3 align=center>AİLEDE İLETİŞİM</H3><P align=right>Özden AKKOL<BR>Okul Psikoloğu</P>İletişim becerilerinin kazınıldığı ilk yer ailedir. Aile içindeki ilişkilerin temelini ana-babanın birbirine karşı tutumu oluşturur. Uyumlu ve sıcak ilişkiler ana-babadan çocuklara doğru yayılır. Gergin ve sürtüşmeli karı-koca ilişkisi çocuklar için güvensiz, tedirgin bir ortam yaratır. Sağlıklı aileler sağlıklı ve mutlu çocuklar yetiştirirler. Ailenin sağlıklı olması toplumunda sağlıklı olmasına yol açar. O halde ailenin baştan sağlam temellere dayandırılması gerekir. <P><B>Ailenin kuruluşu önemlidir</B>. Araştırmalar sağlam evliliklerin anlık tutkuların üzerine kurulmadığını gösteriyor. İyi düşünmek, bilinçli olmak, doğru karar vermek önemlidir. Evlenmek için doğru insanı seçmek gerekir. Ancak doğru insan olmak doğru insanı bulmaktan çok daha önemlidir. Kendini tanıyan, öz saygısı yüksek, kendisi ve çevresi ile barışık, yaşamdan ne istediğini bilen, yaşamının sorumluluğunu üstlenmiş insanlar; eğer sevgileriyle mantıklarını birleştirerek karar verirlerse mutlu evlilikler yapabilirler.</P><P><B>İyi bir evlilik yapmak kadar</B> evliliğin sürdürülmesi de büyük çaba ister. Her insanın içinde doldurulmayı bekleyen bir sevgi deposu vardır. Sevgi depoları dolduğunda insanlar mutlu ve uyumlu olurlar. Sevdiği insanın övgüsü erkek olsun kadın olsun herkesin performansını artırmaktadır. Goethe; “Bir erkeğe olduğunu gibi davranırsanız öyle kalır. Olması gerektiği, olabileceği gibi davranırsanız daha kuvvetli ve daha iyi bir erkek haline gelir” der.</P><P>Aile, insan ilişkilerininin sergilendiği bir sahne gibidir. Çocuk bu sahnede insan ilişkilerini bütün karmaşık yönleriyle gözlemler ve yaşar. Anlaşma, uzlaşma, bağlılık, işbirliği gibi olumlu nitelikleri evde kazanır. Anlaşmazlık, çekişme ve çatışma gibi olumsuz durumlarda takınacağı tutumları da evde öğrenir.</P><P>Herbir aile üyesinin diğeri ile ilişkisi vardır. Bu ilişkiler ağı içinde birey benlik bilincini ve kişiliğini kazanır.</P><P><B>Benlik bilinci;</B> insanın kendisi hakkındaki duygu ve düşüncelerini ifade eden bir kavramdır. Bebek kendi bakımı ile ilgili davranışlardan etkilenir. Diğer insanların gözünde ne kadar değerli olduğunu hissetmeye başlar. Kucağa almak, beslemek, sarılmak, öpmek, uykusu geldiğinde ninni söyleyip uyutmak gibi davranışlarla ana-baba çocuklarına olan ilgilerini, sevgilerini ilişki düzeyinde iletmiş olurlar. Eğer bebek konuşabilseydi “Bana gerçekten değer veriyorlar... Demek ki onlar için <B>önemliyim</B>” derdi.</P><P>İnsanlarla başarılı ilişkiler kurabilmenin temellerinden biri fizyolojik, psikolojik ve sosyal gereksinimlerin dengeli bir şeklide karşılanmasıdır. Temel gereksinimleri karşılanan bir insan kendine doğru hedefler belirleyerek olmak istediği gibi bir insan olabilir. Böylece başarılı ve mutlu bir yaşam sürebilir.</P><P>Temel gereksinimlerimiz arasında yer alan <B>“sevgi”</B>nin çocuğun sağlıklı bir kişilik geliştirmesinde ve güven duygusu kazanmasında rolü büyüktür. Yunus Emre; “sevgi gelince bütün eksikler biter” der.</P><P>Çocuğu sevmek&nbsp; kadar, çocuğun sevildiğini hissetmesi de önemlidir. Bir insan değerli olduğunu, kabul edildiğini hissedince bulunduğu yerden kımıldamaya başlar.</P><P>Kabul, minicik bir tohumun gelişip güzel bir çiçeğe dönüşmesine yardım eden toprak gibidir. Toprak tohumun büyüme yeteneğini, potansiyelini ortaya çıkarır. Tohumunda da gelişme yeteneği vardır. Çocuğu olduğu gibi kabul etmek tohuma sunulmuş verimli bir toprak işlevi görür.</P><P>Pek çok ana-babanın çocuklarını içinde büyüttükleri&nbsp; toprak eleştiri, yargılama, öğüt verme, uyarma, emir verme gibi kabullenilmediğini anlatan iletilerle yoğunlaştırılmıştır.</P><P>Ana-babaların çoğu çocukların işlerine karışarak, denetleyerek, yardım ederek onlara kabul edilmedikleri duygusunu yaşattıklarını anlayamazlar. Onları kendi hallerine bırakmazlar. Bir birey olmalarına izin vermezler. Bu da çocuk için çorak bir toprak oluşturur.</P><P><B>Sağlıklı iletişimin</B> temelinde çok açılı düşünme biçimi yatar. Kendini anlatma çabasından önce başkalarını anlama çabaları ön planda gelmelidir. Buna empatik yaklaşım denir.</P><P><B>Empati;</B> karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini anlamak, onun gözüyle olaylara bakabilmektir. “Öğretmenime kızdım” der, çocuk A, a a hiç öğretmene kızılır mı? deriz. Burada empati yoktur. Empatide hak verip vermemek önemli değil, önemli olan karşımızdakini anlamaktır.</P><P><B>Empatide </B>saygı vardır. Senin bakış açına saygı duyuyorum, seni anlıyorum mesajı verilir. Karşımızdakini anlamak için de dinlemek önemlidir. Etkin dinlemede iletiyi alan önce gönderenin duygularını, iletinin ne anlama geldiğini anlamaya çalışır. Sonra bunun doğruluğunu sınamak için duygularını, iletinin ne anlama geldiğini anlamaya çalışır. Sonra bunun doğruluğunu sınamak için kendi sözcükleriyle gönderene iletir. Bu iletide değerlendirme, öneri, görüş bildirme, soru sorma yoktur.</P><P>Etkin dinleme insanlar arasında sıcak ilişkiler geliştirir. Duyulduğunu, anlaşıldığını hissetmek hoş bir duygudur.</P><P><B>Etkin dinleme</B> çocuğun sorularını çözmeyi kolaylaştırır. İnsanlar sorunları hakkında konuştuklarında çözümü daha kolay bulabilirler.</P><P><B>Çocukla iletişimin</B> etkili yollarından biri de <B>“ben”</B> dili kullanmadır. Ana-baba çocuğun davranışını kabul etmediği zaman o davranış nedeniyle ne hissettiğini çocuğa söylerse ileti, sen iletisinden ben iletisine dönüşür.</P><P><B>“Sen”</B> dili mesajları davranışa değil de kişiliğe yönelik olduğu -babanın olumsuz davranış sırasında yaşamakta olduğu olumsuz etki ve duyguları açıklayıcı dürüst ve sorumlu bir kızgınlık ifadesidir.</P><OL><LI>Sorun yaratan davranış nedir?<LI>Bu davranış bizi nasıl etkiledi?<LI>Bu etkinin bizde yarattığı duygu nedir?</LI></OL><P>Bu üç bilgiyi içeren mesaja “ben” mesajı denir.</P><P><B>Örneğin:</B></P><UL><LI><P>Terbiyesiz, bana nasıl bağrırsın, utanmıyor musun? (“Sen” dili mesajı)</P><LI><P>Benimle böyle konuşman çok ağırıma gidiryor. Kırılıyorum, güceniyorum, (“Ben” dili mesajı)</P></LI></UL><P><B>“Ben”</B> dili&nbsp; mesajını kullanmak daha etkili olur.</P><P>Etkili iletişimin bir yolu da “kaybeden yok” yöntemidir. Tarafların istekleri çatıştığı zaman her iki tarafı da memnun edecek orta bir yol bulmak demektir.</P><P>Çocuğunu ayrı ve farklı bir kişilik olarak gören bir ana-baba onun davranışlarının çoğunu kabullenir. Onun çocuğu için düşündüğü bir kalıp yoktur.</P><P>Böyle bir ana-baba çocuğunun biricikliğini kabul eder. Olabileceğin en iyisi olmasına izin veriniz, onu destekler.</P><P>Ana-babalara şunu hatırlatmak gerekir. <U>“Çocuğunuza bir yaşam verilmesi için aracı oldunuz. Şimdi de çocuğunuzun ona sahip olmasına izin veriniz. Bu yaşamda ne yapacağına kendi karar versin.</U></P><P><B><U>Gibran, bu ilkeyi çok güzel dile getiriyor:</U><BR>Çocuklarınız sizin çocuklarınız değildir.<BR>Onlar yaşamın kendi için özlediği kız ve oğlanlarıdır.<BR>Sizin aracılığınızla dünyaya gelmiştir.<BR>Sizinle birlikte olmalarına karşın size ait değillerdir.<BR>Onlara sevginizi verebilirsiniz ama düşüncelerinizi hayır<BR>Çünkü onların kendi düşünceleri vardır.<BR>Onlara benzemek için çabalayabilirsiniz ama onları kendinize benzetemezsiniz.<BR>Çünkü yaşam dün ile oyalanmaz ve geriye doğru gitmez.</B></P><P>&nbsp;</P><P><STRONG>Özden AKKOL</STRONG><BR>Okul Psikoloğu</P><P>----------------------------------------------------------------<BR>Bu yazı <A href="http://www.paylasimdernegi.org/" target=_blank>Eğitimde Paylaşım Derneği</A>'nin izniyle yayınlanmıştır.</P>