Çinko

ÇİNKO

Yıldızı son yıllarda parlayan bir elementtir. Etkileri ve önemi yeni yeni anlaşılmaya başlamıştır. 100 den fazla enzimin yapısına girmesinin yanında vücut işlevlerinde en fazla rol alan elementtir.

İnsan bedeninde toplam olarak 2 - 2,5 mg bulunur. Demirden sonra yoğunluğu en fazla olan ikinci maddedir. Toprakta bulunur. Fakat suda eriyebilmesi nedeniyle kolay olarak da topraktan kaybolabilir. Diğer bir çok element ve vitamin gibi pişirme esnasında suya geçer. Özellikle sebzelerden yiyecek hazırlanırken pişirme suyu tüketilmediği takdirde yok olur gider. Tahılların öğütülmesi gibi işlemlerde de çinko içeriği tahrip olur. Emilimi demire benzer. Hayvansal kökenli olanı bitkisel kökenlilere oranla daha iyi emilirler. Sebzelerdeki fitat ve oksalatlar ile süt, yumurta emilimi olumsuz etkiler. Vücudumuzda en çok erkeklerde prostat bezinde bulunur. Her iki cinste de bulunduğu diğer dokular göz retinası, kalp, dalak, deri, beyin ve böbrek üstü bezidir. Dışkı ile atılır. Az miktarda idrar ile de atılabilir. Ter ile doğal olarak kaybolur.

Çinkonun Etkileri
Çok sayıda vücut fonksiyonunda rol almaktadır. Bunların başlıcaları anlatılacaktır.

• Alkol dehidrogenaz enziminin yapısına girerek içki olarak alınan ve ayrıca vücuttaki kimyasal olaylarda oluşan alkolün etkisizleştirme işlemini yapar.
• A Vitaminin fonksiyonlarına etki eder.
• Deri sağlığına yararlıdır. Deri hücrelerinin üremesine, yağ bezlerinin çalışmasına, kollajen dokuya etki eder. Böylelikle hem cildimizin sağlığının korunmasına hem de yanık vs. nedenlerle oluşan kayıpların tamir edilmesine yardımcı olur.
• Enerji üretimine ve kemiğe fosforun tutunmasına etkilidir. Bizzat kemik ve dişlerin yapısına girer.
• Prostat bezi, göz, dalak ve adale dokularına bu gün kesin olarak belirlenemeyen etkisi vardır.
• Antioksidan özelliği ile hem hücreleri serbest radikallerden korur hem de hücre zarı ve fonksiyonlarına yardım eder.
• İmmun sisteme destek verir. Dış enfeksiyon etkenlerine karşı antikor üretimine yardımcı olur. Aşıların etkilerini göstermesine katkı sağlar.
• Protein sindirimine etkili enzimlerin yapısında bulunur.
• İnsulin aktivitesine etkili olup tat alma işlemine etkisi vardır.
• Beyin fonksiyonlarına, adale, eklem ve damar tabakalarına olumlu etkisi bulunur.

Bu elementin etkili olduğu bir çok fonksiyon bulunduğunu biliyoruz. Fakat bu etkilerin nasıl meydana geldiği, hangi mekanizmaların kullanıldığını net olarak ortaya koyacak araştırmalar henüz tamamlanmamıştır. Bu gün daha çok yapılan bir takım sorunlarda olumlu etkisi bilinerek ilaç gibi kullanılmasıdır.

Çinkonun Tedavide Kullanıldığı Konular

• En çok yaralanmalar, yanıklar, doku hasarları
• Sedef Hastalığı, akne gibi cilt sorunları
• Soğuk algınlığı, ses kısıklığı,
• Prostat sorunları, erkeklerin cinsel problemleri,
• Katarakt
• Yüksek tansiyon
• Şizofreni, anorexia nervosa gibi ruhsal sorunlar
• Enfeksiyonlara yatkınlık, immun sistemi güçlendirmek
• Kısırlık, gebelik
• Duyma azalması
• Halsizlik, adale güçsüzlüğü
• Çevresel kirliliğin zararlı etkilerinden korunmak için

Çinko Eksikliği
Eksikliğin yarattığı sorunlardan ziyade bazı sorunları olan kişiler incelendiğinde çinko düzeylerinin yetersiz olduğu görülmektedir. Bu nedenle eksikliğinin bazı sorunlara yol açması mümkün iken bazı sorunlardan kurtulmak için çinko alımı gereklidir demek daha doğru olacaktır. Bu yazdıklarımın çok iyi anlaşılabildiğini sanmıyorum. Daha iyi anlaşılabilmesi için örneklemek yararlı olabilir. Demir eksikliğinde olan hastalıklar demir vermekle düzelir. Ayni hastalığı tekrar ortaya çıkarmak demiri kesmekle mümkündür. Buna karşın yanık derinin iyileşmesi için çinko faydalıdır ama bu yanığın sorumlusu çinko eksikliği değildir. Yanık da çinko gereksinimi artmakta ve dolayısıyla bir eksiklik durumu oluşmaktadır. Diğer yönden kesin olarak çinko eksikliği ile aynen demir de olduğu gibi ilişkisi olan sorunlar vardır.

• Büyüme ve gelişme geriliği oluşur. İlk olarak 1961 de bu tanımlanmıştır.
• Ergenlik çağında cinsel olgunluğa erişememe
• Enfeksiyonlara dayanıksızlık
• İştahsızlık ve kilo alamama
• Öğrenme ve dikkat eksikliği
• Akne, dermatit, saçlarda incelme ve dökülme gibi cilt sorunları
• Tat alma duyusunda bozukluk
• Adet bozuklukları; her iki cinste ergenlik çağında uzun süreli eksiklik yaşanırsa üreme kabiliyeti ciddi zarar görür.

Çinko Fazlalığı
Normal beslenme ile fazlalığı oluşması pek olası değildir. İlaç şeklinde günde 100 - 150 mg olarak alındığında bazı belirtiler ortaya çıkar.

• Mide tahrişine bağlı olarak bulantı, kusma ve ishal
• Immun sistem baskılanması
• Kalp de ekstra sistol denilen erken atımlar
• Huzursuzluk, titreme ve adalelerde koordinasyon bozukluğu
• Terleme artışı, alkole tahammülsüzlük, hayal görmeler
• Kan tablosunda bozulmalar ve anemi

Bu belirtilerin bazıları fazla çinkonun bakır, demir gibi diğer elemetleri etkilemesinden dolayı olabilir.

Çinko Gereksinimi

Erişkinlerin normal bir beslenme ile aldıkları miktar 10 mg kadardır. Tedavi dozu ise 30 - 60 mg olmalıdır. Çinko sülfat halinde olursa 220 mg dan 55 mg vucuda geçer. Çinko glukonat halinde olursa tamamına yakını alınır. Çinko alımı ile birlikte bakır da alınması gerekli bir uygulamadır.

Çinkonun Doğal Kaynakları
Hayvansal gıda bu açıdan daha yaralıdır. Midye diğer besin maddelerinden en az 10 kat daha fazla çinko içermektedir. Fakat midyenin içersinde başka zararlı maddeler de bulunabileceği için ülkemiz koşullarında çinko kaynağı olarak maalesef midye yenilmesini öneremeyeceğim. Hayvan yetiştiriciler hayvanların daha iyi gelişip, kilo almalarını için yemlerine çinko kattıkları için hayvan eti bu yönden yeterli bir kaynak olabilir. Süt ve süt ürünleri, tavuk eti ve yumurta bu yönden iyi besinlerdir. Tahıllar ve baklagiller öğütülmedikleri takdirde yeterli çinko içermektedirler. Toprakta yetişen ürünler toprağın çinko içeriği ile yakından ilişkilidir. Çinkonun suda erime özelliği topraktan da kaybolmasını kolaylaştırır. Normal bir beslenme ile yeterli çinko alımı pek söz konusu değildir. Fakat çinko başka yollarla da alınabilir. Su borularının içleri paslanmayı önlemek için galvaniz kaplanmaktadır. Gerek bu yolla, gerekse topraktaki çinko yağmurlar ile içme sularına karışarak ayrıca yemek pişirilen kaplar aracılığı ile bilinçsiz olarak çinko temin etmek mümkündür.

Elementler Sayfasına Dön